Nasze miasto Elbląg leży na rozlewisku wielu dróg wodnych i jest częścią Pętli Żuławskiej. Niezwykle atrakcyjny szlak łączący ze sobą rzeki Wisły, Martwej Wisły, Szkarpawy, Nogatu, Kanału Jagiellońskiego, Kanału Elbląskiego i Pasłęki oraz wody Zalewu Wiślanego. Razem ponad 300 kilometrów niezapomnianej przygody.

Historia Elbląga

Anglosaski podróżnik Wulfstan z końca IX wieku, wspomina o pruskiej osadzie Truso zlokalizowanej niedaleko jeziora Drużno. Podczas ekspansji Krzyżaków, założony został niewielki drewniany gród u ujścia rzeki Elbląg. Fortyfikacja ta została zniszczona przez plemiona Pogezanów, co zmusiło Krzyżowców do przeniesienia się na tereny dzisiejszego Starego Miasta. Tutaj na prawym brzegu rzeki w 1240 r. powstał Zamek Krzyżacki, który dał początek jednemu z najstarszych miast w Polsce. Elbląg swoje początki pamięta jako główny ośrodek polityczny i gospodarczy formującego się młodego Państwa Zakonnego. Podstawowa baza militarna i jedyny port morski stał się strategicznym miejscem wypraw chrystianizacyjnych. Niestety zamek nie przetrwał i został zniszczony w czasie wojny trzynastoletniej. Rozebrali go mieszczanie obawiając się powrotu Krzyżaków, a na jego zgliszczach oddali hołd królowi polskiemu. Po tym wydarzeniu zakonnicy przenieśli swoją stolicę do Malborka. Złoty wiek rozwoju Elbląga to przełom XVI i XVII wieku. Podczas wojny Stefana Batorego ze zbuntowanym Gdańskiem cały handel morski przechodził przez port w Elblągu. Na skutek potopu miasto znalazło się od okupacją szwedzką. Pozostawiony garnizon zahamował rozwój, a towarzysząca mu zaraza wyludniła miasto. Kiedy handel miejski chylił się ku upadkowi, a praca stoczni zamarła, Elbląg znalazł się pod panowaniem Prus podczas pierwszego rozbioru Polski w 1772 roku. Elbląg stał się prowincjonalnym miastem, gospodarczo uzależnionym od Prus. Wysokie cła na polskie towary doprowadziły do chwilowego odnotowania wzrostu w handlu miejskim. Konkurencyjne ceny względem Gdańska i Torunia spowodowały napływ kupców do miasta. Na początku XIX wieku Elbląg szukał nowych dróg rozwoju gospodarczego i zaczął się przekształcać w ośrodek przemysłowy. Szybko stał się centrum przemysłu metalowego. Miejscowi kupcy zaczęli inwestować w manufaktury i fabryki. Rozwinął się przemysł szklarski, farbiarski, tkacki oraz powstały liczne zakłady przetwórstwa rolnego, spożywczego i tytoniowego. Ważnym działem przemysłu pozostała budowa statków. W dużej mierze udało się to osiągnąć dzięki fabryce maszyn i stoczni Ferdinanda Schichau, który był głównym producentem torpedowców. W latach 30-tych XX wieku Elbląg stał się jednym z większych miast garnizonowych III rzeszy. W czasie drugiej wojny światowej zostało utworzone tu lotnisko oraz szkoła lotnictwa wojskowego. W różnych częściach miasta zostały utworzone koszary wojsk inżynieryjnych, kawalerii, artylerii i piechoty. Duża obecność wojsk nadała miastu charakter militarny, dzięki któremu rozwinęła się infrastruktura oraz nowoczesny szpital wojskowy, przebudowano linie tramwajowe oraz pogłębiono tor wodny na Zalew Wiślany. Przez niemal cały okres trwania wojny Elbląg pozostawał nietknięty. Dopiero zaciekłe walki na przełomie stycznia i lutego 1945 roku, z wojskami armii czerwonej, doprowadziły do niemal całkowitego zniszczenia miasta. Od tamtej pory Starówka nie została jeszcze całkowicie odrestaurowana.

Historia Kanału Elbląskiego

Na terenie Mazur w XIX wieku zaczął rozwijać się przemysł. Światową sławę zyskała sosna taborska używana do produkcji masztów. Bardzo pożądana przez przemysł szkutniczy. Dalszy rozwój przemysłu wymagał połączenia sieci wodnych z Bałtykiem. W okolicach Elbląga, na płytkim jeziorze Drużno, utworzono szlak żeglugowy łączący się z portem w Elblągu, a dalej z morzem Bałtyckim. Narodził się pomysł połączenia jeziora Drużno z Jeziorem Piniewo. Problem stanowiła prawie stumetrowa różnica poziomów między tymi akwenami. Fryderyk Wilhelm IV pragnął połączyć szlakiem żeglownym Prusy Wschodnie z Bałtykiem. Zlecenie i realizacje projektu z 1837 r. na budowę kanału otrzymał Georg Jacob Steenke. Prace budowlane rozpoczęto 1844 roku.

Kanał Jagielloński

Kanał żeglugowy wybudowany w 1483 roku, łączący rzekę Elbląg z Nogatem. Kanał o długości 5,7 kilometra jest najkrótszą drogą wodną łączącą Elbląg, przez Nogat, z Gdańskiem. W XV wieku, Nogat łączył się bezpośrednio z rzeką Elbląg, gdzieś na wysokości obecnego mostu kolejowego. Wpływająca rzeka powodowała zamulenie portu elbląskiego, który był najważniejszym strategicznie miastem, organizującego się właśnie Państwa Zakonnego. Koryto rzeki Nogat skierowano na północ, wprost do Zalewu Wiślanego. Utracono przy tym najkrótsze połączenie z Wisłą. Wybudowany kanał dawał możliwość przeciągania jednostek wodnych przez ludzi lub zwierzęta pociągowe. Warto dodać, że w miejscowości Bielnik znajdują się oryginalne wrota przeciwpowodziowe, które są pozostałością po zbudowanej śluzie w 1898 roku.

Szkarpawa

Rzeka nazywana kiedyś Wisłą Elbląską, chociaż uchodzi do Zalewu Wiślanego w sporym oddaleniu od miasta Elbląg. Szkarpawa odgrywała ogromną rolę w gospodarce Żuław Wiślanych, gdzie jej nurt był wykorzystywany do transportów towarów pobliskich miejscowości. Jest to najkrótsza droga wodna prowadząca na kanał Elbląski i jeziora Pojezierza Iławskiego. Jest wiec mocno zagęszczona w sezonach letnich przez jednostki pływające. 25 kilometrowa rzeka stanowi dużą rolę w turystyce lokalnej. Dzięki rozbudowie infrastruktury hydrotechnicznej oraz kilku mostów zwodzonych, powstała Pętla Żuławska spinająca ciekawe wodne trasy historyczne i atrakcje okolicy.

Zalew Wiślany

Obszar Zalewu Wiślanego zasługuje na szczególne wyróżnienie. Jest to akwen wodny o powierzchni całkowitej 838 km2, z czego 328 km2 znajduję się w granicach Rzeczpospolitej. Część zatoki Gdańskiej odcięta półwyspem Mierzei Wiślanej. Linia brzegowa jest słabo rozwinięta z wyjątkiem dwóch zatok: Rybackiej i Elbląskiej. Największe rzeki wpływające do zalewu to: Elbląg, Pasłęka, Nogat, Szkarpawa, oraz Pregoła po stronie rosyjskiej. Rozległa laguna umożliwia wielogodzinne rejsy, a przy złej widoczności zmusza nas do korzystania z kompasu. Zmieniająca się pogoda potrafi stworzyć całkiem poważne sytuacje. Podczas silnych sztormów następuje wlew wód morskich, wąskim kanałem znajdującym się po stronie Federacji Rosyjskiej. Gwałtowne zmiany poziomu wody, często do 1,5 metra w ciągu doby wraz z niedużą głębokością akwenu (średnio 2,7 m.) powodują szybki wzrost falowania. Krótkie fale potrafią dokuczyć nawet doświadczonym wilkom morskim. Trzeba pamiętać o zrywających się tu silnych wiatrach. W okresie letnim można odbyć wiele słonecznych i spokojnych rejsów, zapewniających świetny wypoczynek. Wymarzone miejsce do uprawiania sportów wodnych, głownie jachtingu i windsurfingu. Można się tu bardzo wiele nauczyć. Stawiać pierwsze kroki ku żegludze morskiej. Nabrać szacunku do morza. W dorzeczu jak i nad samym Zalewem Wiślanym jest położonych bardzo dużo miejscowości wartych zobaczenia.

Nogat

Rzeka żeglowna na całym odcinku liczącym 62 kilometry, będącym wschodnim ujściem Wisły do Zalewu Wiślanego, która tworzy niewielką deltę. Dawniej Nogat był jednym z głównych ramion Wisły. W XVI wieku przekopano kanał pod Białą Górą, żeby uratować rzekę od wyschnięcia, na której zaobserwowano stopniowe obniżanie się lustra wody. W konsekwencji większość wód zaczęła spływać Nogatem co doprowadziło do całkowitej utraty żeglowności na Wiśle w kierunku Gdańska. W 1612 wybudowano tamę, która na krótko regulowała poziom obu rzek, jednak została zniszczona podczas wojen szwedzkich. W 1848 roku zaprojektowano odgałęzienie Nogatu poniżej Białej Góry, przekopano kanał, wzniesiono jaz i wybudowano wały przeciwpowodziowe. Po przerwaniu wałów i zalaniu Żuław Elbląskich w 1888 roku zdecydowano o regulowaniu Wisły. Rzekę Nogat skanalizowano przez trzy stopnie wodne, utrzymując w ten sposób stały poziom wód umożliwiając żeglugę statków.

Malbork

Ślady osadnictwa na terenie Malborka pochodzą z epoki kamienia. W X wieku koło niedalekich Węgier Pomorskich, zbudowano niewielki gród, który zapoczątkował intensywny napływ osadników. Szybko stał się ważnym ośrodkiem handlowo-gospodarczym. W XII wieku gród został zniszczony przez plemiona pruskie i przestał istnieć. Część terenów nad Nogatem została odzyskana przez Książęta Pomorskie i dzięki nim powstał nowy gród „Zantyr” nad prawym brzegu rzeki. Zantyr został podarowany Krzyżakom i około 1274 roku zaczęto wznosić silnie ufortyfikowany zamek. Budowany zamek wraz z otaczającym go miastem nazwano Marienburg na cześć imienia patronki zakonu. Miasto miało charakter rzemieślniczo-handlowy i rozwijało się dzięki dogodnemu połączeniu dróg wodnych do Grudziądza, Chełmna, Torunia i Elbląga, a także do potężnego Gdańska. W 1309 roku podjęto decyzję o przeniesieniu siedziby Wielkiego Mistrza Zakonu z Wenecji do Malborka, który tym samym stał się stolicą Państwa Krzyżackiego. Zwycięstwo wojsk polsko-litewskich na polach Grunwaldu doprowadziło do oblężenia Malborka 25 lipca 1410 roku. Na pamiątkę tego wydarzenia, co roku w mieście organizowana jest impreza z inscenizacją oblężenia. Kompleks zamkowy jest jedną z największych twierdz średniowiecznej Europy i jednocześnie największym zachowanym zamkiem na świecie. W 1997 roku został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO.